DEİK/Türk-Kosova İş Konseyi tarafından 30 Mart 2010 tarihinde Kosova Ekonomi ve Maliye Bakanı Sayın Ahmet Shala'nın Türkiye'yi ziyareti vesilesi ile Türk-Kosova İş Forumu düzenlendi. Kosova'daki yatırım imkanlarının ve iki ülke arasındaki işbirliği olanaklarının değerlendirildiği söz konusu toplantıya Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan katılımda bulundu.
Açılış konuşmalarını DEİK/Türk-Kosova İş Konseyi Başkanı Sayın Zeki Çalışkan, DEİK/Türk-Kosova İş Konseyi Eş Başkanı Sayın Besim Beqaj, Kosova Ekonomi ve Maliye Bakanı Sayın Ahmet Shala gerçekleştirdi.
Sayın Çalışkan konuşmasında, tarihi ve kültürel mirası ekonomik ilişkilere aktarmanın önem kazandığı Kosova ile kaydedilen gelişmelerin umut verici olduğunu ve Türkiye'nin Balkanlar'a yönelik dış politikasının huzur ve istikrarı sağlamak ve korumak yönünde olduğunu belirtti. Ekonomik krize rağmen makroekonomik istikrarı sağlayan Kosova'nın geçen yıl % 5,4 büyüdüğünü ve yatırımcılara fırsatlar sunduğunu kaydeden Sayın Çalışkan, Kosova'nın AB yatırımları ile birlikte Doğu Avrupa'nın ikinci İsviçre'si olacağını belirterek Türk yatırımcıların yapacakları yatırımların çok önemli olduğunu aktardı. Kosova Cumhuriyeti Meclisi Başkanı Sayın Jakup Krasniqi'nin, beraberindeki Parlamento heyeti ile İstanbul'u ziyareti vesilesi ile 7 Ocak 2009 tarihinde Türk-Kosova İş Konseyi ev sahipliğinde düzenlenen çalışma yemeğinde Türkiye ile Kosova arasındaki tarihi ve kültürel mirası ekonomik ilişkilere aktarmanın öneminin sıkça vurgulandığını hatırlattı. Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan başkanlığında, Dış Ticaret Müsteşarlığı koordinatörlüğünde, TOBB-DEİK ve Uludağ İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği organizasyonunda 25-28 Mayıs 2009 tarihleri arasında Makedonya ve Kosova'ya yönelik düzenlenen Ticaret Heyeti ziyareti çerçevesinde 28 Mayıs 2009 tarihinde Türk-Kosova Ticari ve Ekonomik İşbirliği Forumu'na ve 2009 yılı Ekim ayında İstanbul'da düzenlenen IMF-Dünya Bankası Toplantısı vesilesi ile İstanbul'da bulunan Kosova Ekonomi ve Maliye Bakanı Sayın Shala'nın onuruna 2 Ekim 2009 tarihinde düzenlenen akşam yemeğine değinen Sayın Çalışkan, Kosova'da altyapı, eğitim, turizm, sağlık inşaat alanlarındaki yatırım ve özelleştirme çerçevesindeki imkanların önemini belirtti. Türkiye ile Kosova arasındaki ticaret hacminin kesinlikle potansiyeli yansıtmadığını ve bu kapsamda her iki ülke işadamlarının sektörel fuarlara katılımlarının yararlı olacağına değindi. Ulusal para biriminin Avro olmasının yanı sıra Kosova'ya haftada 7 gün uçuş olması, vize uygulanmaması, AB pazarlarına yönelik olarak bazı malzemelerde gümrüksüz ticaret olanağının ve diplomatik ilişkilerin büyükelçilikler düzeyine çıkarılmasının avantajlarını belirtmesinin ardından Sayın Çalışkan, Kürüm firması, Çalık Grubu, Türk Ekonomi Bankası (TEB) gibi önemli Türk yatırımlarını hatırlattı. Sayın Konsey Başkanı, yatırımlar kadar önemli bir diğer husus olan Türkiye ile Kosova arasındaki ticari gelişim için Serbest Ticaret Anlaşması'nın bir an evvel imzalanması gerektiğini belirterek konuşmasını tamamladı.
Sayın Beqaj konuşmasında, Kosova'nın Avrupa ve Avrasya'yı bağlayan önemli bir geçiş noktası olduğunu belirterek Kosova Ticaret Odası ve Kosova Ekonomi Odası'nın yatırımcılara yardımcı olacağını belirtti. TOBB, DEİK ve TİKA gibi kurumların ilişkiler konusundaki önemine değinen Beqaj, yatırım potansiyelleri ve özelleştirme olanaklarına vurgu yaptı. Krizin olumsuz etkisinin olduğunu fakat bu etkilerin çok olmadığını belirten Sayın Beqaj, doğrudan yabancı yatırımların olumsuz etkilendiğini belirtti. Sayın Başkan, krizi aşmak için yapılan kamu yatırımlarının uzun vadeli olduğunu ve bölgedeki bazı ülkelerle sorunlar olduğunu belirtti. Sırbistan'a yapılan ihracatın Sırp Hükümeti tarafından engellendiğini hatırlatarak bunun Türkiye için bir avantaj olabileceğini belirten Sayın Beqaj, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması'nın önemine değindi. Kosova ekonomisinin Avrupa ekonomisi ile rekabet edecek düzeyde olmadığını ve üretim ilişkilerinin düşük olduğunu belirten Sayın Bakan, Türkiye'de üretilen ürünlerin Avrupa Birliği'ne ihraç edilmesinde Kosova'dan geçebileceğini ve pazarın büyüyebileceğine dikkat çekti. Sayın Beqaj, gençlerin yetiştirilmesinin ve çalışma hayatına girmesinin kendileri için bir sorun olduğunu ve bu konuda Türkiye'nin tecrübesinden yardım alınabileceğini belirtti. Ekonomi için önceliklerinin yeni işyerleri açılması ve fakirliğin ortadan kalkması ile sınırlı olmadığı belirtilen konuşmada uzun vadeli gelişim projelerinin önemine vurgu yapıldı. Kosova'nın Türkiye'ye yıllık 6 milyon Euro ihracat yaptığını ve Türkiye'den 137 milyon Euro ithalat yaptığını belirten Sayın Bakan, Kosova-Türkiye ticari ilişkilerinin yeterli düzeyde olmadığını belirtti. Kosova'da üretilen her malın AB'ye gümrüksüz ticareti yapılabileceği belirtilen konuşmada Türk iş adamları yatırıma davet edildi. Sayın Beqaj konuşmasını tamamlarken, Türkiye'nin AB ve Avrasya ülkelerine geçişinde transit ülke olabileceklerini, Türk ve Kosovalı iş adamlarının birlikte iş birliği yapabileceğini belirterek Kosova'nın her konuda yardımcı olacağını belirtti.
Sayın Shala konuşmasına Türkçe selamlamasının ardından, katılımcı sayısının çok olmasının iki ülke arasındaki kardeşliğin göstergesi olduğunu belirterek başladı. Türk hükümeti ve halkının kendi devletlerini kurmaları için verdiği destek için bağımsız Kosova adına teşekkürlerini ileten Sayın Shala, ekonomik ve ticari alanda da ilişkilerin geliştirilmesini istediğini belirtti. İş Forumu'nun, Kosova Cumhuriyeti'nin sunduğu olanakları görmek ve neler yapılabileceğinin konuşulması açısından önemli olduğuna vurgu yapıldı. Türk yatırımcıların ilgisi ile % 7 düzeyinde bir büyüme hedeflerinin olduğunu belirten Sayın Başkan, ekonomik krize rağmen Kosova'nın güçlü bir şekilde ayakta durduğunu ve ekonominin büyüdüğünü belirtti. Sayın Shala, en yüksek vergi oranlarının % 10 olduğunu ve Avrupa'da en az vergi alan ülke olmayı hedeflediklerini kaydetti. Türkiye'den ithalatlarının çok yüksek olduğu hatırlatılan konuşmada, Kosova pazarında Türk yatırımcıların daha çok yer alma isteği belirtildi. Sayın Shala, geçen sene Türkiye ile imzalanan 2 anlaşma olduğunu ve önümüzdeki dönemde 2 anlaşma daha yapılacağını belirtirken serbest ticaret anlaşmasının önemine değindi. Kosova'daki yatırımları 3 kat arttırmak için son 2 yıl içinde yapısal çalışmaların yapıldığını belirten Sayın Bakan, vergilerin % 20 den % 10 a düşürülmesini örnek olarak gösterdi. Sektörlerin özelleştirilmesi için yasalar çıkarıldığı belirtilirken, Türk firmaların havaalanı, telekomünikasyon, ulaşım (otoyol), enerji gibi alanlardaki büyük projelerdeki ihalelerde yer aldığını kaydetti. Türkiye'deki özelleştirmeler konusunda özel sektör ve devlet arasında olağanüstü işbirlikleri olduğunu ve bunun sağlık,eğitim,enerji gibi projelerde daha iyi çalışma olanağı sağladığını belirtildi. Sayın Shala, Kosova'daki genç nüfusa değinirken yaş ortalamasının 25 olduğunu hatırlattı ve gençler konusunda yatırım yapılabileceğini belirtti. Kosova'dan Türkiye'ye gelen öğrencilerin önemine değinen Sayın Bakan, Kosovalı öğrencilere AB ve Amerika tarafından eğitim fonlarının kurulacağını belirtti. Sayın Shala konuşmasını tamamlarken, işbirliği imkanlarının araştırılmasını ve Türk iş adamlarını 2. vatanlarına yatırıma beklediklerini belirtti.
Forum'un panel bölümünde Kosova Yatırım Ajansı (IPAK) CEO' su Sayın Mustafe Hasani, Kosova Ekonomi ve Maliye Bakanlığı PPP Bölüm Müdürü Sayın Lorik Fejzullahu, Kosova Özelleştirme Ajansı Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Dino Asanaj ve Kosova Özel Teşebbüs Programı, USAID adına Sayın Mark Walter sunumlarını gerçekleştirildi. Ayrıca, IPAK tarafından hazırlanan Kosova filmi sunuldu.
Panel bölümünde üzerinde durulan konular Kosova'daki yatırım olanakları ve projeler oldu. Kosova ekonomisi hakkında bilgilerin verildiği bu bölümde yatırımcılar için bulunan fırsatlar aktarıldı. Ayrıca, resmi diller olan Arnavutça ve Sırpça'nın yanı sıra İngilizce'nin 3. fiili dil olması ve Türkçe bilen insan sayısının çok olması sebebiyle hiçbir iletişim problemi yaşanmayacağı belirtildi. Kosova'da bulunan Mehmet Akif Koleji'nin örnek olarak verildiği konuşmalarda, gençler için yeni projeler yapılabileceği hatırlatıldı. Gıda işleme, madencilik ve enerji, ağaç işleme, tekstil, turizm ve inşaat sektörleri öncelikli olmak üzere birçok sektörde yatırım olanağı olduğuna değinildi. Gıda işleme sektörünün Kosova'da geleneksel olarak güçlü olduğu hatırlatılırken süt ürünleri, et üretimi ile sebze-meyve öne çıkan kalemler olarak belirtildi. Enerji alanında 14 milyar ton Linyit rezervi olduğu hatırlatılırken altın, gümüş ve nikel gibi kaynaklardan bahsedildi. Metal ve metal işleme alanında Avrupa standartlarında son derece rekabetçi fiyatlarda yatırım olanakları olduğu kaydedilirken, enformasyon iletişim teknolojilerinin (EİT) son 10 yıllık bölümde kaydettiği gelişme aktarıldı. Turizm alanında kış turizmi (kayak merkezleri) başta olmak üzere yaz turizmi (spor aktiviteleri), sağlık turizmi (termal su ve kaplıcalar) ve kültür-tarih turizmi için önemli yatırım potansiyelleri bulunduğu belirtildi. İnşaat alanındaki talepler konut, yollar, demiryolları ve okullar olarak kaydedildi. Kamu mülkiyetindeki şirketlerin özelleştirilmesinin Kosova Özelleştirme Ajansı tarafından yürütülmekte olduğunu ve yaklaşık 500 kadar kamu mülkiyeti şirketinin özelleştirileceği belirtildi. Otoyol projesinin Kosova için çok önemli olduğu kaydedildi. Diğer büyük proje olan havaalanı projesinde ise IC Holding Frapport ile Limak/Aeroport De Lyon un ihaledeki son 3 firma arasında yer aldığı hatırlatıldı. Trepça, Dragash ve Sharr Çimento Fabrikası gibi çok önemli firmaların özelleştirildiği belirtildi. Stratejik konumu, düşük vergi oranları, genç nüfus, sağlam bankacılık sistemi ve hükümetin doğrudan yabancı yatırımlara desteğinin hatırlatıldığı bu bölümde Türk yatırımcılar Kosova'ya davet edildi.
Başarı örneklerinin anlatıldığı bölümle devam eden Forum'da Kosova'da başarıyla faaliyetlerini yürüten Türk firma temsilcileri söz aldı. Kürüm Holding Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Haşmet Bedii Kürüm, Newko Balkan LLC Dış Ticaret Müdürü Sayın Merve Özer Yılmaz, BKT Kosova Şubesi (Çalık Holding'e ait) Genel Müdürü Sayın Suat Albayrak ve Universal Food Sh.p.k.s CEO' su Sayın Bahadır Aksoy bu bölümde sunumlarını gerçekleştirdiler. Firmalarının başarı hikayesini anlatan temsilciler Türk yatırımcılara Kosova'da yatırım yapma konusunda cesaret verdiler.
Kosova İş Forumu Kapanış oturumunda DEİK İcra Kurulu Başkanı Sayın Rona Yırcalı, Kosova Ekonomi ve Maliye Bakanı Sayın Ahmet Shala, Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakanı Sayın Mahir Yağcılar, T.C. Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan, Kosova Ekonomi Odası Başkanı Sayın Besim Beqaj ve TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Mustafa Yardımcı konuşmalarını gerçekleştirdi.
Sayın Yırcalı, Balkanların stratejik konumundan dolayı Avrupa ve dünya tarihinde önemli rol oynadığını ve Türklerin Avrupa'ya geçiş kapısı olduğunu ve Türkiye'nin güçlü tarihi ve kültürel bağları sebebiyle bu bölgenin ayrılmaz bir parçası olduğunu belirtti. Türkiye'nin Balkan ülkeleri arasında daha yakın bağlar kurulması suretiyle karşılıklı anlayış ve barış içinde birlikte yaşamaya dayalı bir ortamın tesis edilmesini kendisine bir siyasi amaç olduğunu belirten Sayın Yırcalı, tüm Balkanların batı kurumları ile bütünleşmesi ve bu sayede sınırların kalkması, insanların, malların ve sermayenin serbestçe dolaşabileceği bir ortamın yaratılmasını arzu ettiklerini belirtti. Kosova'nın Türkiye'nin dış politikasında özel bir yeri olduğunu söyleyen Sayın Başkan, Kosova'da çoğulcu ve katılımcı bir demokrasinin kurulması ve tüm Kosovalıların, barış içinde yaşayabilecekleri bir güvenlik ortamının tesis edilmesini, Kosova'nın Balkan bölgesinde hak ettiği konuma bir an önce kavuşmasını istediklerini belirtti ve Kosova Cumhuriyeti'nin Büyükelçilik açtığı 10 ülke arasında Türkiye'nin de bulunduğunu hatırlattı.İkili ticaret hacminin sürekli artış eğiliminde olduğuna değinen Sayın Yırcalı, 2008 yılı sonunda 280 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. Küresel kriz ortamında dünya ticareti daralırken ve Türkiye'nin diğer Avrupa ülkelerine ihracatı azalırken, Kosova ile ikili dış ticaretin 2009 yılında artarak 288 milyon dolar seviyesine çıktığını belirtti. Daha çok ticaret yapmak için iki tarafın özel sektörüne büyük görev düştüğünü belirten konuşmasında Sayın Yırcalı, otoritelerin desteğini ve iki ülke özel sektörü arasında kurumsal işbirliğinin önemini kaydederek konuşmasını tamamladı.
Sayın Shala, kapanış konuşmasında da Türkiye-Kosova ilişkilerinin geliştirilmesine vurgu yaparak aynı forumun gelecek dönemde Kosova'da yapılması isteğini belirtti.
Sayın Yağcılar Türkçe olarak gerçekleştirdiği konuşmasında, Kosova'daki yatırımlar için önemli imkanlar ve fırsatlar bulunduğunu hatırlattı. Hedeflerinin AB'ye entegre olmak olduğunu belirten Sayın Yağcılar, iki ülke arasındaki dostluğu geliştirme isteğini hatırlattı. Kendisinin Kosova'da yaşayan Türklerin temsilcisi olduğunu hatırlatan Sayın Bakan, Kosova'daki tek Türk partisi olan Kosova Demokratik Türk Partisinin başkanı olduğunu belirtti. Kosova'dan burslu olarak her yıl yaklaşık 120 öğrencinin Türkiye'ye geldiğini kaydeden Sayın Yağcılar, 1992 deki Büyük Öğrenci Platformu'ndan itibaren binden fazla öğrencinin Türkiye'ye geldiğini ve eğitimlerini tamamladıklarını aktardı. Bu öğrencilerin ikili ilişkilerin geliştirilmesi konusundaki önemine değinilen konuşmada TİKA'nın faaliyetlerini olumlu olarak değerlendirdi. Sayın Bakan, TEB, BKT, İçtaş, Park Enerji, Özerler Holding, Remateks gibi önemli yatırımlara değindi. Enka-Bechtel ortaklığıyla, 700 milyon Euro tutarında Kosova'yı Adriyatik Denizi'ne bağlayan otoyol yapımına ve Avrupa'daki tüm kömür madenlerinin % 40'ının Kosova'da yer aldığı belirtildi. Kosova Havaalanı'nın 28 Nisan'da 20 yıllığına kiraya verileceğine değinen Bakan Yağcılar, ön elemede İçtaş ve Limak'ın yabancı ortakları ile listede yer aldığını ifade etti. Sayın Yağcılar konuşmasını iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olma isteğini tekrarlayarak tamamladı.
Sayın Çağlayan konuşmasına başlarken Forum'un sanki Türklerin kendi arasında ya da Kosovalıların kendi arasında yapılan bir görüşme gibi olduğunu belirterek iki ülke arasındaki yakın ilişkilere değindi. Geçen yıl gerçekleştirilen yaklaşık 100 Türk iş adamının bulunduğu Kosova ziyaretini hatırlatan Sayın Başkan, Kosova'nın ekonomik seviyesinin yükselmesi T.C.'nin özel talebi ve beklentisi olduğunu aktardı. Sayın Çağlayan, Kosova'nın EBRD üyeliğini destekleyeceğini, sadece EBRD değil uluslararası platformlardaki bütün girişimlere destek olacaklarını belirtti. Bakan Çağlayan, DEİK çalışmalarını kuruluşlarından itibaren taktirle karşıladığını, kendisi ve bağlı kurumların DEİK'e her zaman destek vermeyi sürdüreceklerini ifade etti. Kosova'nın Balkanlarda güçlü, uluslararası alanda sözü dinlenen bir devlet olmasını istediğini belirten Sayın Çağlayan, Kosova ekonomisinin gelişmesini istediklerini bildirdi. Aradaki ticaret açığına değinen Sayın Başkan bu durumun ortadan kalkmasını istediklerini belirtirken, gelişen Kosova için bütçe açığı vermeyi göze aldıklarını belirtti. Sabah katıldığı Güneydoğu Avrupa Ticaret Bakanları toplantısında Türkiye dahil 11 ülke olduğunu belirtirken, Kosova'nın da yer almasını isteğini belirtti. Konunun Kardeş ve dost Kosova olduğunu hatırlatan Sayın Çağlayan, ticaret açığını dengelemeleri isteğini ve ticaret ile yatırım ilişkilerini geliştirme arzunu aktardı. Bin civarında öğrencinin geldiğini hatırlattığı konuşmasında Sayın Bakan, Türkiye'nin tecrübesi ile işbirliğine hazır olduğunu belirtti. Türkiye'nin AB'ye üye olsa da olmasa da, ihracat konusunda AB'ye entegrasyonu tamamladıklarını belirten Sayın Çağlayan, firma temsilcilerini yatırıma davet ederek sözlerini tamamladı.
Sayın Beqaj, kapanış oturumunda da ikili ilişkilerin önemine değinerek konuşmasını tamamladı.
Sayın Yardımcı, Forum'un, iki ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilere yeni bir ivme kazandırmasını ümit ettiğini belirtti. Son iki yılda yapılanları belirten Sayın Yardımcı, ortak yatırımları teşvik etmek ve iş çevrelerinde destek olmak amacıyla 5 Haziran 2008 tarihinde Kosova-Türkiye Ticaret Odası kurulduğunu aktardı. 5 Ocak 2009 tarihinde, Kosova Çevre ve Alan Planlama Bakanı Sayın Mahir Yağcılar'ın bir ziyarette bulunduğunu, 12–16 Ocak 2009 tarihlerinde, Dışişleri Bakanı Sayın Ali Babacan, beraberindeki resmi heyetin yanı sıra, TOBB ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) organizasyonunda, özel sektör temsilcilerinden oluşan bir heyet ile Kosova'ya resmi bir ziyaret gerçekleştiğini, bu gelişmeleri somut işbirliklerine dönüştürmek amacı ile 25–28 Mayıs 2009 tarihlerinde, Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ve TOBB Başkanı Sayın M. Rifat Hisarcıklıoğlu başkanlığında, Makedonya ve Kosova'ya yönelik düzenlenen "Ticaret Heyeti Programı" düzenlendiğini, 1-3 Şubat 2010 tarihleri arasında Kosova Cumhurbaşkanı Sayın Fatmir Sejdiu'nun gerçekleştirdiği Türkiye ziyaretini hatırlattı. Tüm bu sık ziyaretler ve etkinlikler, Kosova ile ticari ile ekonomik ilişkilerimizi geliştirmeye ne derece istekli olduğunun kanıtı olduğunu söyleyen Sayın Yardımcı, Türkiye-Kosova arasında "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması"nın imzalanması sevindirici bir gelişme olduğunu belirterek konuşmasını tamamladı.
Forum yapılan konuşmaların ardından Türk ve Kosovalı firma temsilcilerinin ikili görüşmeler gerçekleştirmesiyle tamamlandı.