Türkiye-Kırgızistan İş Forumu, Cumhurbaşkanı Yardımcımız Fuat Oktay ve Kırgızistan Başbakan Yardımcısı Kubatbek Boronov, Ticaret Bakan Yardımcımız Gonca Batur Yılmaz, Sağlık Bakan Yardımcımız Dr. Şuayip Birinci, Tarım ve Orman Bakan Yardımcımız Mehmet Hadi Tunç, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcımız Nadir Alparslan, DEİK Başkanımız Nail Olpak, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanımız Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanımız İsmail Gülle ve iki ülke iş insanlarının katılımları ile 21 Kasım 2019 tarihinde İstanbul'da gerçekleştirildi. Forum, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) iş birliğinde düzenlendi.
T.C. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay açılış konuşmasında, "Kırgızistan ile ticaretimiz 2018 yılında 424 milyon dolar olmuştur. 2019 yılının 9 ayında ise ticaretimiz 326 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Cumhurbaşkanlarımızın belirlediği 1 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefine ulaşmak için ticaretimizin önündeki engelleri birer birer kaldırmalı ve yeni iş birlikleri kurmak zorundayız. Bugünkü görüşmelerimiz de bu çerçevedeydi" dedi. Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov'un 2018'in Nisan ayında Türkiye'ye gerçekleştirdiği ziyaretin iki ülke arasında önemli bir kilometre taşı olduğunu belirten Oktay, "Söz konusu ziyaret sırasında Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ve Ceenbekov tarafından gösterilen hedefleri gerçekleştirmek doğrultusunda bizler de çok yoğun bir gayret içerisindeyiz. Siyasi karar alıcılar olarak bizler, iş dünyasının önündeki engelleri açmak için gayret gösteriyoruz. Ancak biliyoruzki Türkiye-Kırgızistan ticari ve ekonomik ilişkilerinin daha da ileriye taşınmasında başrol iki ülke iş insanları olarak sizlerdedir" dedi.
"Ticaretimizin önündeki engelleri kaldırmalı, iş birlikleri kurmalıyız"
Cumhurbaşkanlarımızın belirlediği 1 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefine ulaşmak için ticaretimizin önündeki engelleri birer birer kaldırmalı ve yeni iş birliklerinin kurulması gerektiğini belirten Oktay, "Bugünkü görüşmelerimiz de bu çerçevedeydi. Hemen bu toplantının öncesinde yaptığımız, birebir görüşmemiz, akabinde iş adamlarıyla yaptığımız görüşmelerimiz bile fırsatların ne kadar fazla olduğunu gösterdi. Bu fırsatları, potansiyeli gerçeğe dönüştürmeyle ilgili ne yapabiliriz, ona daha da yoğunlaşacağız" dedi. Oktay, "Bugün, Türkiye'nin Kırgızistan'daki doğrudan yatırımları üçüncü ülkeler nezdinde yapılanlar dahil edildiğinde 1 milyar doları aşmaktadır. Türk firmaları lojistikten gıdaya, finanstan turizme birçok sektörde Kırgızistan ekonomisine yatırım yapmıştır. Kırgızistan'ın ülkemizdeki yatırımları ise çok cüzi seviyededir. Türkiye olarak çok kapsamlı bir yatırım teşvik sistemine sahibiz. Kırgız yatırımcıları da bu teşviklerden faydalanmaya ve ülkemize daha fazla yatırım yapmaya çağırıyorum" dedi. Oktay, "Müteahhitlik alanında firmalarımızın Kırgızistan'a sunduğu kaliteli hizmetlerle birlikte, yapı ve inşaat malzemeleri sektöründe de Türk firmalarımızın etkinliklerinin artacağına inanıyorum. Ekonomik ilişkilerimizi kapsamlı bir şekilde çalışmaya devam edeceğiz. Karma Ekonomik Komisyonu(KEK) Toplantısı vesilesiyle, ticaret, kamu-özel sektör ortaklığı, sanayi, tarım, ormancılık, gümrük, ulaştırma alanlarında iş birliğinin geliştirilmesi ile yatırım ortamının iyileştirilmesi gibi önemli konuları ele alıp atabileceğimiz adımlarla ilgili kararları alacağız." dedi. Ortaya çıkan fırsatları ve potansiyelleri gerçekleştirmek zorunda olduklarını belirten Oktay, iş insanlarını bu anlamda elini taşın altına koyup fiilen iş yapmaya davet etti.
Forumun, iki kardeş ülkedeki iş dünyasının birbirlerini daha iyi tanımasını sağladığını ve yeni iş bağlantılarına imkan verdiğini ifade eden Oktay, "Bugün bu forumun çok özgün bir yapısı var. İş dünyamızın üç şemsiye kuruluşu TOBB, DEİK ve TİM'i aynı platformda bir araya getirerek ortak hedeflerde buluşturduk. Zaten ortak hedefteler ama bir Türkiye ve Kırgızistan iş imkânlarının ticaret hacminin ve yatırımlarının artırılması ortak hedefinde. Böyle güçlü bir birliktelikten de güçlü bir performans ve güçlü güzel sonuçlar bekliyoruz" ifadelerini kullandı.
"Türkiye, Kırgızistan için en öncelikli devletlerden biridir"
Kırgızistan Başbakan Birinci Yardımcısı Kubatbek Boronov ise, Türkiye'nin, Kırgızistan'ın sadece en önemli ticari ortağı değil, aynı zamanda kardeş bir ülke ve stratejik olarak da ortak olduğunu söyledi. Boronov, "2018 yılının başında Kırgızistan Cumhurbaşkanı'nın Türkiye'ye ziyareti sonrası, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan Kırgızistan'a resmi iş ziyareti gerçekleştirdi. Kırgızistan ile Türkiye arasında birbirine güven temelinde özel ilişki oluşturuldu. Türk-Kırgız ticari, ekonomik ilişkileri hızlı bir şekilde gelişiyor. Türkiye, Kırgızistan için en öncelikli devletlerden biridir" dedi. Kırgızistan'ın konumunun Asya ile Avrupa kıtası arasında olduğu için ulaşım ve transit potansiyelinin yüksek olduğunu belirten Boronov, "Bizim ticaret hacmimiz son yıllarda iyi bir gelişme kaydetti. Kırgızistan'da yatırımcıları için uygun koşullar oluşturmuştur. Kırgızistan, vergi ve finansal sistemde serbest özelliğe sahip olup yatırımcıların hak ve hukuklarını korumak için güvenlik tedbirlerini yasal çerçevede almıştır. Yatırımcılara yenilikler ve kolaylıklar sağlamıştır" dedi.
Ulaşım, enerji, sanayi, turizm ve tarih alanında iş kurmak için Kırgızistan'da uygun şartlar bulunduğunu ifade eden Boronov, "Orta Asya bölgesinde yer alan Kırgızistan, Türk yatırımcılar için sadece bölgesel olarak değil, Avrasya Ekonomik Topluluğu kapsamında ve başka ülkelerde de faaliyet göstermeye yönelik olumlu planları var olan bir ülke. Ekonominin şeffaf olması, liberal ticaret ve parasal rejim gibi diğer ayrıcalıklarıyla Kırgızistan ticaret ve yatırım için önde gelen ülkelerden birisi. Altın, kömür, demir gibi yeraltı zenginlikleri bulunuyor. Ülkelerimiz arasındaki ticari ve ekonomik iş birliğini güçlendirmek, ticaret hacmini çoğaltmakla birlikte, yatırım girişimini ve iki ülkeyi de ilgilendiren projeleri gerçekleştirme çalışmalarını artırmalıyız. Bilgi ve iletişim teknoloji gibi öncelikli sektörlerine yatırım yapma konusunu gözden geçirmeye davet ediyorum. Türkiye'de olan, yeni olan teknolojileri bize getirme ve bizde olan hammaddelerinden faydalanmakla birlikte Kırgızistan'daki karma sanayiyi geliştirme konusunda yeni iş birliklerini yürütme niyetindeyiz" ifadelerini kullandı.
"Kırgızistan Stratejik Yatırım Planı çerçevesinde Türk firmalarına öncelik verilmesini bekliyoruz"
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak ise, Türkiye'nin 1991 yılında Kırgızistan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilk tanıyan ülke olduğunu anımsatarak, aynı yıl DEİK'te Türkiye-Kırgızistan İş Konseyi'nin kurulmasının da ayrıca önemli olduğunu söyledi. DEİK'in 34 yıldır ticari diplomasi anlayışıyla çalışmalarını sürdürdüğünü belirten Olpak, "Tüm dünyaya yayılmış, 146 iş konseyimiz var. Herhangi bir ayırım yapmadan, tüm dostlarımızı bu güzel networkümüzden faydalanmaya davet ediyorum. İki devlet başkanımızın koyduğu hedefin gerisindeyiz. Bunu yapacak iş dünyası olarak bizleriz. Kırgızistan'ın dünyadan farklı sektörlerde ithalatını artırırken, bizim pazar kaybettiğimizi görüyoruz. Bu konunun üzerine daha fazla çalışmamız gerektiği kanaatindeyiz. Kırgızistan'ın Avrasya Ekonomik Birliği üyesi olduğunu, Türk iş insanlarının da bu çerçevede değerlendirme yapması gerektiğini ifade etmek istiyorum" dedi. İş dünyalarının genel olarak bürokrasiden şikâyet ettiğini belirten Olpak, "Navlun ücretinin yüksek olması firmalarımızın dile getirdiği konulardan birisi. Kırgızistan Stratejik Yatırım Planı çerçevesinde hayata geçirilecek alt yapı projelerinde, Türk firmalarına pozitif ayrımcılık yapılmasını bekliyoruz" dedi.
"İş dünyaları olarak tek talebimiz şu 'bizim önümüzdeki engelleri kaldırın'
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu ise, "Kırgızistan ile ortak kültürümüzün harcıyla ördüğümüz bağlarımız, geçmişte olduğu gibi gelecekte de bizi ayrılmaz dostlar kılmaya devam edecektir. Bizler kardeşiz. Şimdi biz diyoruz ki, 'kardeşler arasında engel olur mu?' İş dünyaları olarak tek talebimiz şu 'bizim önümüzdeki engelleri kaldırın'. Siz bunu yaparsanız gerisini biz hallederiz." dedi. Hisarcıklıoğlu, Kırgızistan'ın da kurucu olarak yer aldığı Türk Ticaret Sanayi Odasını 6 devlet, tek millet vizyonuyla kurduklarını belirtti. Kırgızistan ve Türkiye ile birlikte, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan iş dünyalarının güç birliği yaptığını aktaran Hisarcıklıoğlu, "Kırgızistan ile ortak kültürümüzün harcıyla ördüğümüz bağlarımız, geçmişte olduğu gibi gelecekte de bizi ayrılmaz dostlar kılmaya devam edecektir. Bizler kardeşiz. Dünyada herkes zengin olmak istiyor. Ne kadar çok ticaret yaparsan o kadar zenginsin. Avrupa'daki ülkeler bir araya geldiler ve kendi içlerinde ticaret yapıyorlar. Şimdi biz diyoruz ki 'kardeşler arasında engel olur mu?' İş dünyaları olarak tek talebimiz şu 'bizim önümüzdeki engelleri kaldırın'. Siz bunu yaparsanız gerisini biz hallederiz" dedi. Hisarcıklıoğlu, Türkiye'nin bölgesinin sanayi devi olduğunu vurgulayarak, bunu Kırgızistan'ın da yapabileceğini, Türkiye'nin tecrübelerini Kırgızistan ile paylaşmak istediğini dile getirdi.
"2019 yılının ilk 10 ayında Kırgızistan'a olan ihracattaki artış dikkati çekti"
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı İsmail Gülle ise, dost ve kardeş ülkelerden olan Kırgızistan ile karşılıklı ticaretin başta ikili ilişkilerin geleceği konusunda bugün oluşturulan ekosistem ile kritik neticeler alınacağına yürekten inandığını söyledi. Gülle, "Orta Asya Cumhuriyetleri arasında Dünya Ticaret Örgütü'ne katılan ilk ülke olan Kırgızistan'ın ticari teamüllerinin bölgesel ağırlıklı olması ikili anlaşmalar ve ilişkilerinin önemini de ön plana çıkartıyor. Kırgızistan'ın 2006 yılından bugüne 2,8 milyar dolardan 8,1 milyar dolara yükselen Gayri Safi Yurtiçi Hasılası, beraberinde talep artışını ve yeni sektörlerin gelişimi için gerekli zemini hazırlamaya devam ediyor. Bu artış Kırgızistan ithalatına ve yatırımlara da yansıyor. 2006 yılında 1,7 milyar dolar olan Kırgızistan ithalatı, bugün 5,3 milyar dolara çıkmış durumda. Bugün Kırgızistan'da aktif faaliyet gösteren 300 kadar Türk firmamızın 250 milyon dolar seviyelerinde bir yatırımı bulunuyor. İkili ticari ve ekonomik ilişkilerimiz 2018'de Cumhurbaşkanlığı düzeyinde gerçekleştirilen karşılıklı ziyaretler ile yatırım ortamının kolaylaştırılması ve ticareti zorlaştıran faktörlerin ortadan kaldırılması gibi hedef ve vizyonların oluşturulması ile yeni bir döneme girmiş bulunuyor" dedi.
Forumun açılış konuşmalarının ardından, iki ülke kurumları veya firmaları arasında iş birliklerine ilişkin 7 ayrı mutabakat zaptı imzalandı. Ayrıca, PPP modeli ile ortak projelerin hayata geçirilmesi amacıyla Kamu-Özel Ortaklığı (PPP) Komitemiz ile Kırgız Cumhuriyeti Avrasya İş Kulübü iş birliği anlaşması imzaladı.
