A S Y A
Y Ü Z Y I L I N D A
E J D E R
&
H İ L Â L
12
Analizde kullanılan ham veriler Birleşmiş Milletler COMTRADE veri
tabanından alınmış ve hesaplamalarda bu veriler kullanılmıştır. Yıllık artış
oranları Çin’de söz konusu ürün için talebin ne hızda arttığını ve Türkiye’nin
ihraç ürünlerinin bu pazarda rekabet güçlerini ne ölçüde artırdıklarını
göstermektedir. Gösterge ticaret potansiyeli (GTP) ve nispi gösterge ticaret
potansiyel oranı (NGTPO) ise söz konusu üründe Türkiye’nin ihracatını
artırması için ne kadarlık bir potansiyel olduğunu ortaya koymaktadır. Bu
parametreler, DTÖ bünyesindeki Uluslararası Ticaret Merkezi’nin
ekonomistleri Christian Helmers ile Jean-Michel Pasteels’in 2006’da
yayınlanan “Ürün Bazında İkili Ticaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi:
Operasyonel Bir Yaklaşım” (Assesing Bilateral Trade Potential at the
Commodity Level: An Operational Approach) başlıklı çalışmalarında
önerdikleri metodolojinin Türkiye-Çin ticaret verileri üzerinde kullanılması
suretiyle hesaplanmıştır.
METODOLOJİ
Çıkış noktası olarak Türkiye’nin söz konusu üründe Çin’e mevcut durumda yaptığı
ihracatın dolar değeri (A) ele alınmaktadır. Bu oranın, Türkiye’nin söz konusu
üründe tüm dünyaya yapmakta olduğu ihracat (B) içerisinde ne kadar paya sahip
olduğu hesaplanır (C=A/B). Çin’in aynı üründe tüm dünyadan yaptığı ithalat (D)
pazarın büyüklüğüne işaret eder ve Türkiye’nin Çin pazarında ne kadar bir paya
sahip olduğunun hesaplanmasını sağlar (E=A/D). Bu noktada Helmers ile
Pasteels’in getirdikleri yaklaşım, gösterge ticaret potansiyeli vasıtasıyla bir ülkenin
ihracatıyla diğer ülkenin ithalatı arasında en yüksek seviyede tamamlayıcılık arz
eden ürünlerin tespit edilmesidir. Bu bağlamda, GTS=min(B, D)-A olarak
tanımlanmakta ve burada ithalat yapan ülkenin teorik olarak ihracat yapan ülkenin
o üründeki tüm ihracatını kapsayabileceği varsayımında bulunulmaktadır. Bu
şüphesiz ki çok kuvvetli bir sayımdır, dolayısıyla hesaplamalar sonucu ortaya çıkan
rakamların kesin sonuçlar değil ürünler arasında kıyaslama ve sırlama yapmaya
yarayacak birer gösterge olarak ele alınması faydalı olacaktır.
1,200 ürün pozisyonunun her biri için yukarıda sıralanan parametrelerin
hesaplanması ve kıyaslanması sonucu, Türkiye’nin Çin’e ihracatında yüksek
potansiyel taşıdığı düşünülen beş grup ürün ortaya çıkmıştır. Öncelik sırasına
göre bu gruplar şu şekildedir:
A Grubu ürünler:
Türkiye’nin hâlihazırda yüksek bir ihracatının olduğu, ama
bununla birlikte daha fazla ticaret için de potansiyelin bulunduğu ve Çin’in
dünyadan alımlarını yüksek oranda artırdığı ürünler.
Değişkenler için kriterler: Türkiye’nin mevcut ihracatı > 1 milyon $; NGPTO >
% 60; Çin’in toplam alımında yıllık artış > % 10.
B Grubu ürünler:
Türkiye’nin hâlihazırda yüksek bir ihracatının olduğu, ama
bununla birlikte daha fazla ticaret için de potansiyelin bulunduğu, ancak
Çin’in dünyadan alımlarının düşük oranda arttığı ürünler.
Değişkenler için kriterler: Türkiye’nin mevcut ihracatı > 1 milyon $; NGPTO >
% 80; Çin’in toplam alımında yıllık artış < % 10.
