A S Y A
Y Ü Z Y I L I N D A
E J D E R
&
H İ L Â L
38
Halen Çin üniversitelerinde Türkiye demiryollarında Çin yatırımın
artırılmasına ve bu alanda işbirliğinin geliştirilmesine yönelik araştırma
projelerinin yapıldığı bilinmektedir. Dolayısıyla, Çin’in ilk aşamada 40 milyar
dolarlık bir fon ayırdığı Yeni İpek Yolu Projesi kapsamında Türkiye’deki
ulaştırma altyapısı projelerine Çin yatırımın çekilmesi için önemli imkânlar
oluşmaktadır. Benzer şekilde Türkiye’nin Avrasya coğrafyasında bir lojistik
üssü olmak yönündeki hedefi açısından Yeni İpek Yolu projesi ve bu proje
kapsamında Çin’den çekilecek olan yatırımlar önemli katkı sağlayabilirler. Bu
anlamda 14 Kasım 2015 tarihinde Türkiye ile Çin Halk Cumhuriyeti
hükümetleri arasında imzalanan İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl
Deniz İpek Yolu ile Orta Koridor Girişiminin Uyumlaştırılmasına İlişkin
Mutabakat Muhtırası ile Edirne-Kars Yüksek Hızlı Tren projesini kapsayan
Demiryolu İşbirliği Anlaşması, işbirliğinin artırılması ve somut sonuçlara
ulaşılabilmesi için gerekli zemini hazırlamıştır.
Madencilik ve altyapı projeleri alanında Çin firmaları Türkiye’de hâlihazırda
faaliyet göstermekte ve üstlendikleri projelerde Çin teknolojisini
kullanmaktadırlar. Örneğin Çin Makine Mühendislik Şirketi (CMEC), 1984’ten
beri Türkiye’de faal durumdadır. CMEC Zonguldak’tan Şırnak’a kadar
Türkiye’nin birçok yerinde termal santral ve kömür madenleri inşa etmiştir.
Türkiye’de ilk kez Çin finansmanı ile 1994 yılında kömür madeni inşa eden
CMEC, 2001 yılında beri de termal enerji alanında faaliyet göstermekte olup
bugüne kadar 12 santral inşa etmiştir.
Bu sektöre Çin firmaların sadece proje üstlenici olarak değil yatırımcı olarak
girmelerinin sağlanması işbirliğinin uzun vadede daha verimli ve
sürdürülebilir olmasını sağlayacaktır. Mevcut durumda Çin firmaları mermer
ocaklarını satın alıp burada çıkartılan mermeri işlenmeden Çin’e ihraç
etmektedirler. Hâlbuki Türkiye’nin madencilikte kalkınma hedefi, çıkartılan
madenleri ülke içinde işlenip katma değer kazandırıldıktan sonra ihraç
edilmesi yönündedir. Bu amaç gözetilerek ve karşılıklı fayda prensibi de
korunarak, Çin ile yatırım ilişkileri yeniden şekillendirilebilir.
Özetle, Türkiye’nin Çin’den daha fazla doğrudan yatırım çekmesi sermaye
girişinin ödemeler dengesi üzerindeki olumlu etkisinin yanı sıra Türkiye’nin
kalkınma hedeflerine katkısı açısından da fayda sağlayacaktır. Bu nedenle
Türkiye, Çin’den yatırım yoluyla teknoloji ve katma değer sağlayabileceği
alanlar üzerine odaklanmalı ve Çin’in bu alanlara yapabileceği yatırımları
teşvik etmelidir. Bu durum, Türkiye açısından faydalı olacağı gibi, Türkiye
pazarında daha büyük pay sahibi olmak isteyen ve Türkiye’nin merkezinde
olduğu Yeni İpek Yolu Projesini geliştirmek için çaba gösteren Çin açısından
da fayda sağlayacak ve oluşan bu karşılıklı fayda yatırım ilişkilerinin uzun
vadede sürdürülebilirliğini artıracaktır.
